Khớp gối là một trong những khớp lớn nhất và quan trọng nhất trong cơ thể con người, với cấu tạo phức tạp gồm nhiều thành phần phối hợp chặt chẽ. Không chỉ đóng vai trò nâng đỡ trọng lượng toàn bộ cơ thể, khớp gối còn hỗ trợ các hoạt động hàng ngày như đứng lên, ngồi xuống, đi lại và chạy nhảy. Theo Ông Nguyễn Thành Danh, truyền nhân đời thứ 4 dòng họ Lương y Nguyễn Văn Thơm, chuyên gia Đông y tại Dược Bình Đông, khớp gối được ví như một “bản lề sinh học” tinh tế, nơi sự hài hòa giữa cấu trúc và chức năng giúp duy trì sự linh hoạt và ổn định cho cơ thể. Hiểu rõ về khớp gối không chỉ giúp chúng ta nhận thức về tầm quan trọng của nó mà còn hỗ trợ trong việc chăm sóc sức khỏe xương khớp một cách hiệu quả.

Khớp gối là gì?

Khớp gối, hay còn gọi là khớp đầu gối, là cấu trúc khớp nối giữa xương đùi (phía trên) và xương chày (phía dưới), kết hợp với xương bánh chè ở phía trước. Đây là loại khớp hoạt dịch lớn nhất cơ thể, được bao bọc bởi bao khớp chứa dịch bôi trơn, giúp các bộ phận di chuyển mượt mà. Cấu tạo của khớp gối bao gồm nhiều thành phần chính, từ xương, sụn, dây chằng đến cơ bắp và gân, tất cả đều phối hợp để tạo nên sự vững chắc và linh hoạt. Ông Nguyễn Thành Danh nhấn mạnh rằng, nhờ sự kết hợp nhịp nhàng này, khớp gối có thể chịu lực lớn mà vẫn duy trì độ đàn hồi, nhưng cũng dễ bị tổn thương nếu không được bảo vệ đúng cách.

Giải phẫu cấu tạo của khớp gối

Khớp gối được hình thành từ sự gắn kết chặt chẽ giữa các bộ phận, mỗi phần đảm nhận vai trò riêng biệt để hỗ trợ vận động và chịu lực. Sự phức tạp này khiến khớp gối trở thành một trong những cấu trúc dễ bị ảnh hưởng bởi tuổi tác hoặc hoạt động mạnh, nhưng đồng thời cũng thể hiện sự tinh tế của cơ thể con người trong việc duy trì sự cân bằng.

• Xương khớp gối: Các xương chính tạo nên khung đỡ vững chắc cho khớp. Xương đùi ở phía trên có đầu dưới hình thành hai lồi cầu tròn, khớp nối với xương chày ở phía dưới – bộ phận chịu trách nhiệm chính trong việc truyền lực từ thân trên xuống chân. Xương bánh chè, hình tam giác nhỏ nằm phía trước, không chỉ bảo vệ khớp mà còn tăng lực cho cơ tứ đầu đùi khi duỗi chân.
• Sụn khớp gối: Lớp sụn đóng vai trò như lớp đệm bảo vệ, giúp giảm ma sát và hấp thụ lực. Sụn khớp bao phủ bề mặt đầu xương, cho phép chúng trượt lên nhau mà không gây tổn thương. Sụn chêm, hai miếng sụn hình chữ C nằm giữa xương đùi và xương chày, tăng độ đàn hồi và phân tán lực nén, giúp hạn chế va đập trực tiếp.
• Dây chằng: Các dây chằng giữ vững cấu trúc khớp, ngăn ngừa chuyển động lệch lạc. Dây chằng chéo trước (ACL) kiểm soát chuyển động quay và tiến về phía trước của xương chày. Dây chằng chéo sau (PCL) hạn chế chuyển động ra sau. Dây chằng bên trong (MCL) và bên ngoài (LCL) duy trì sự ổn định ở hai bên khớp, đảm bảo khớp không bị lỏng lẻo trong hoạt động.
• Cơ bắp và gân: Hệ cơ và gân xung quanh khớp gối hỗ trợ chuyển động gập-duỗi. Cơ tứ đầu đùi và cơ gân kheo là hai nhóm cơ chính, giúp kiểm soát lực khi đứng dậy hoặc giữ thăng bằng. Gân cơ tứ đầu đùi và gân xương bánh chè truyền lực từ cơ đến xương, tạo sự chính xác trong vận động.
• Bao khớp: Đây là túi mô mềm chứa dịch hoạt dịch, hoạt động như dầu bôi trơn để giảm ma sát giữa các bộ phận. Bao khớp còn hấp thụ lực tác động, bảo vệ khớp khỏi va chạm và nuôi dưỡng sụn để duy trì độ bền.

Cấu tạo và chức năng của đầu gối

Chức năng của khớp gối

Chức năng của khớp gối không chỉ giới hạn ở việc hỗ trợ di chuyển mà còn góp phần vào sự ổn định tổng thể của cơ thể. Với chuyển động chủ yếu là gập và duỗi, khớp gối cho phép phạm vi vận động từ 0-2 độ khi duỗi thẳng đến 130-140 độ khi gập tối đa. Ông Nguyễn Thành Danh chia sẻ rằng, trong y học cổ truyền, khớp gối được coi là “cầu nối” giữa phần trên và dưới cơ thể, nơi khí huyết lưu thông để duy trì sức khỏe xương khớp. Nếu thiếu sự linh hoạt từ khớp này, các hoạt động hàng ngày sẽ trở nên khó khăn, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Các chức năng chính của khớp gối

Khớp gối đảm nhận nhiều vai trò quan trọng, từ chịu lực đến giảm xóc, giúp con người thực hiện các hoạt động một cách mượt mà. Những chức năng này phụ thuộc vào sự phối hợp của toàn bộ cấu trúc, đảm bảo cơ thể luôn giữ được sự cân bằng và linh hoạt trong mọi tình huống.

• Nâng đỡ trọng lượng cơ thể: Khớp gối chịu lực chính khi đứng, đi lại hoặc mang vác vật nặng. Khi đứng lâu hoặc vận động liên tục, nó phân tán trọng lượng từ thân trên xuống chân, giúp duy trì tư thế thẳng mà không gây quá tải cho các bộ phận khác.
• Duy trì sự ổn định và cân bằng: Khớp gối tạo sự vững chắc cần thiết để giữ thăng bằng, đặc biệt khi thay đổi tư thế đột ngột hoặc di chuyển trên địa hình không bằng phẳng. Các dây chằng và cơ bắp xung quanh hỗ trợ để tránh tình trạng lật hoặc lệch khớp.
• Giảm xóc và hấp thụ lực: Khi chạy, nhảy hoặc hạ người, khớp gối phân tán lực tác động xuống chân, hạn chế tổn thương cho xương ống chân và hệ thống khớp khác. Lớp sụn và dịch hoạt dịch đóng vai trò như bộ giảm xóc tự nhiên, bảo vệ cơ thể khỏi chấn động mạnh.
• Hỗ trợ chuyển động gập-duỗi: Đây là chức năng cốt lõi, cho phép chân duỗi thẳng để đẩy lực hoặc gập lại để ngồi xuống. Khi duỗi, bề mặt khớp tiếp xúc nhẹ nhàng; khi gập, xương đùi lăn và trượt ổn định trên xương chày, nhờ vào lớp sụn và dây chằng.
• Phối hợp với các khớp khác: Khớp gối làm việc hài hòa với khớp hông và mắt cá chân để tạo chuỗi vận động mượt mà, hỗ trợ các hoạt động phức tạp như leo cầu thang hoặc chơi thể thao.

Hiểu rõ về khớp gối giúp chúng ta nhận thức được vai trò then chốt của nó trong cuộc sống hàng ngày. Để hỗ trợ sức khỏe xương khớp, bạn có thể tham khảo các sản phẩm từ thảo dược tự nhiên như Thảo Linh Tiên của Dược Bình Đông, được phát triển dựa trên kinh nghiệm Đông y, giúp chăm sóc khớp một cách nhẹ nhàng và hiệu quả.

(Bài viết được tham vấn bởi Ông Nguyễn Thành Danh, truyền nhân đời thứ 4 dòng họ Lương y Nguyễn Văn Thơm, chuyên gia Đông y tại Dược Bình Đông. Nội dung nhằm cung cấp thông tin tham khảo, không thay thế tư vấn y tế chuyên nghiệp.

Thông tin của Lương y Nguyễn Thành Danh

Nguồn: Dược Bình Đông – Kiến thức sức khỏe từ Đông y

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Dược Bình Đông. Khi chia sẻ, cần trích dẫn nguồn đầy đủ: “Tác giả: Lương y Nguyễn Thành Danh – Nguồn: Dược Bình Đông – Kiến thức sức khỏe từ Đông y”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: “Theo Dược Bình Đông” hoặc tương tự, đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

Tham khảo: Vinmec, Nhà thuốc Long Châu, Bệnh viện Tâm Anh ,  Medlatec